شی‌باتر shea butter
شی‌باتر، شفای موهای آسیب دیده shea butter ، از زمان کلئوپاترا در مصر (یک قرن پیش از میلاد) کاروان‌ها، کوزه‌های رسی حاوی کره ارزشمند شی‌باتر shea butterرا برای مصارف آرایشی حمل می‌کردند. تخت‌های مراسم تشییع جنازه ی پادشاهان پیشین از چوب درختان شیا کنده کاری می‌شد. برای اولین بار در حدود هزاران سال پیش از ویژگی شی باتردر ترمیم و درمان پوست استفاده می‌شده است. تاریخچه ی شی‌باتر shea butter به عنوان یک کالای گرانب‌ها احتمالا به دوره ی مصر باستان برمی‌گردد ، در آنجا از این کره برای محافظت از پوست و مو در برابر آفتاب سوزان و بادهای گرم و خشک بیابان ها و دشت های آفریقا استفاده می شده است.
استخراج و خالص سازی شی‌باتر shea butter
روش سنتی آماده سازی شی‌باتر ناخالص شامل مراحل زیر است:
آماده سازی سنتی شی‌باتر در کشور غنا
• جداسازی/ خردکردن:ابتدا پالپ خارجی میوه زدوده می‌شود. بعد از خشک شدن، مغز میوه که منبع شی‌باتر shea butter است، باید از پوسته ی خارجی جدا شود. این یک فعالیت اجتماعی است، که از قدیم توسط زنان مسن و دختران انجام می‌شده است. زنان برروی زمین نشسته و پوسته ها را با سنگ های کوچک می شکنند.عملی شبیه به جدا سازی دانه‌های آرگان از هسته میوه آرگان.
• له کردن: برای تبدیل مغز شی‌باتر shea butter به کره، آن را باید له کرد. به طور سنتی، این کار با هاون و دسته هاون انجام می‌شود. برای این کار باید با دسته ی هاون مغز شیا را درون هاون کوبید تا له شود و آماده‌ی حرارت دادن گردد.
• حرارت دادن: مغز دانه له شده در داخل ظروف سفالی بزرگ برروی آتش چوب حرارت داده می‌شود. ظروف سفالی باید بطور پیوسته به وسیله ی نوک چوب همزده شوند تا کره نسوزد. سنگینی کره و همزدن زیاد یک فرایند طولانی است ،به همین دلیل کره ی سنتی شی‌باتر shea butter کمی بوی دودی می‌گیرد.
• کوبیدن: مغز دانه حرارت داده شده بصورت یک خمیر روان درآمده که به آرامی به آن اب اضافه کرده و خمیر با دست ترکیب می‌شود.
• جداسازی روغن: خمیر در داخل تشک‌های بزرگ با دست مخلوط شده و به آرامی به آن آب اضافه می‌گردد تا به خروج روغن‌های کره کمک کند. بعد از شناور شدن روغن کره در سطح آب، که در وضعیت دلمه قرار دارند، این روغن‌ها برداشته شده و آب بیشتر فشرده می‌شود. دلمه‌های روغن کره سپس در داخل ظروف سفالی برروی آتش ملایم حرارت داده می‌شوند. جوشاندن مایع مخلوط آرام آب باقیمانده را تبخیر می‌کند.
• جمع آوری و شکل دادن: شی‌باتر که در این مرحله صورتی یا زرد است، از بالای ظروف سفالی با ملاقه برداشته شده و در یک جای خنک قرار داده می شود تا سفت شود. سپس به شکل توپ در اورده می شود.
از نظر صنعتی، می توان از یک پوست کن مانند universal nut sheller استفاده کرد. همچنین کره خالص را می توان از طریق استخراج شیمیایی به کمک هگزان یا فیلتر رسی به دست آورد.
ترکیب و ویژگی ها
عصاره شی‌باتر shea butter یک چربی کمپلکس است که علاوه بر بخشهای غیرصابونی شونده (ترکیباتی که با تیمار قلیایی به طور کامل به صابون تبدیل نمی شوند) حاوی اسیدهای چرب همچون، اولئیک‌اسید (۴۰ تا ۶۰ درصد)، استئاریک‌اسید (۲۰ تا ۵۰ درصد) ، لینولئیک‌اسید (۳ تا ۱۱ درصد)، پالمیتیک‌اسید (۲ تا ۹ درصد)، لینولنیک‌اسید (کمتر از ۱ درصد) و آراشیدیک‌اسید (کمتر از ۱ درصد ).
شی‌باتر shea butter در دمای بدن ذوب می‌شود. طرفداران استفاده از شی‌باتر shea butter برای مراقبت از پوست، مدعی هستند که این ترکیب به سرعت جذب پوست شده به عنوان عامل احیاء کننده چربی پوست عمل می کند و خصوصیات اتصال به آب آن نیز خوب است.
مصارف
شی‌باتر shea butter عمدتا در صنعت لوازم آرایشی مربوط به پوست و مو (شفاف کننده پوست، کرم های مرطوب کننده پوست و امولسیونها و حالت دهنده های مو برای موهای خشک و شکننده) استفاده می‌شود. شی باتر shea butter در مقادیر کم توسط تولید کنندگان صابون نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد (۵ تا ۷% روغن های موجود در ترکیب صابون) زیرا دارای مقادیر زیادی از اسیدهای چرب غیر صابونی شونده است و مقادیر زیاد آن باعث نرمتر شدن صابون می‌شود که توانایی پاک کنندگی آن پایین است. برخی از تولید کنندگان صابون صنعتی از مقادیر زیاد شی‌باتر shea butter (تا ۲۵%) استفاده می کنند (حداکثر مقدار مجاز این ترکیب در صابون توسط اتحادیه ی اروپا تا ۲۸ % اعلام شده است)، اما در صابون هایی که به صورت تجاری تولید می شوند این مسئله به ندرت اتفاق می افتد زیرا قیمت این ترکیب نسبت به روغن هایی مانند روغن پالم و روغن زیتون بسیار بالاست. این ترکیب یک نرم کننده ی فوق العاده برای افرادیست که از عوارض خشکی پوست رنج می برند. شواهدی وجود ندارد که نقش درمان کنند شی‌باتر را نشان دهد، اما این ترکیب، درد ناشی از سفتی و خارش پوست را تسکین می دهد.
در برخی از کشورهای آفریقایی مانند بنین، شی‌باتر shea butter در روغن خوراکی، واکس ضد آب، آرایش مو، ساخت شمع و پمپادهای بهداشتی استفاده می شود. کره شی توسط سازندگان آلات موسیقی سنتی برای افزایش ماندگاری چوب (مانند جعبه دیواری کنده کاری شده )، کدوهای کالاباسای خشک شده و تسمه های تنظیم چرم استفاده می‌کنند.
در انگلستان و دیگر کشورها، شی‌باتر shea butter در محصولات بافتی مانند کاغذ توالت استفاده می‌شود.
نقش دارویی
شی باتر shea butter برخی اوقات به عنوان پایه پمادهای دارویی استفاده می شود. برخی از ترکیبات شیمیایی استخراج شده از کره شی خصوصیات ضد التهابی، نرم کنندگی و جذب کنندگی از خود نشان داده اند. کره شی به عنوان لوسیون ضد آفتاب نیز استفاده می شود و برخی از ترکیبات آن ظرفیت محدودی در جذب تابش های فرابنفش دارند.
در غنا، شی‌باتر shea butter، که در زبان محلی به آن nkuto (Arkan) یا nku (Ga) نیز گفته می‌شود، به عنوان لوسیون برای محافظت از پوست در برابر باد خشک زمستانی افریقا استفاده می‌شود.
در نیجریه، شی‌باتر shea butter برای کنترل سینوزیت و بهبود گرفتگی بینی استفاده می شود. این ترکیب به مفاصل و بخش هایی از بدن که درد دارد مالیده می شود.
دسته بندی
آژانس توسعه ی بین المللی ایالات متحده و سایر شرکت ها یک سیستم دسته بندی برای شی‌باتر shea butter پیشنهاد می‌کنند که آن را به ۵ دسته تقسیم می کند:
• A (خام یا ناخالص، استخراج با آب)
• B (خالص)
• C (خلوص بالا و استخراج با حلال هایی مانند هگزان)
• D (پایین ترین درجه ی آلودگی)
• E (همراه با الاینده ها)
دسته های تجاری این ترکیب A، B و C هستند. رنگ کره ی شی‌باتر shea butter خام (دسته ی A) کرمی (کره ی زده شده ) تا زرد مایل به خاکستری است. این ترکیب بوی معطری دارد که در دسته های دیگر حذف می شود. دسته ی C کاملا سفید است. با وجود اینکه در اثر خالص سازی محتوای ویتامین می تواند تحت تاثیر قرار گیرد (ممکن است تا ۹۵% محتوای ویتامین در کره های پالایش شده (دسته ی C) حذف شود ) اما میزان آلودگی کره باید تا سطحی که غیر قابل تشخیص باشد کاهش داده شود.
شرکت روغن طلای آسیا این محصول را توسط ناظران خود در کشورهای غنا و نیجریه از تولید کنندگان معتبر خریداری و بصورت خالص وترکیبی با روغن آرگان خالص در کشور ایران و کشور های منطقه با برند arganole عرضه می‌نماید.
پیج اینستاگرام: _arganole
